چه نیروهایی برای تیم کلینیک زیبایی لازم است و چگونه آنها را آموزش بدهیم؟
30 آبان 1404
لیزر الکساندرایت چیست؟ قویترین لیزر زیبایی برای موهای زائد، درمان لکهای پوستی و پاککردن تاتو
12 آذر 1404
لیزر امروزه راهحل علمی و عملی برای بسیاری از درمانهای زیبایی و پوستی است. از لیزر موهای زائد گرفته تا جوانسازی پوست، رفع لک، پاککردن تاتو، درمان رگهای سطحی و حتی بهبود اسکارهای عمیق همه و همه کاربردهای این تکنولوژی نوین است. اما شاید برای بسیاری مشخص نباشد که این تکنولوژی چگونه کار میکند، چه تفاوتی میان انواع لیزرها وجود دارد و چرا یک دستگاه برای یک مشکل پوستی مناسب و برای مشکل دیگر بیاثر است.
این مقاله با تکیه بر مقالات بهروز علمی، به شما کمک میکند مفهوم لیزرهای پوستی را به شکلی ساده، دقیق و کاربردی بشناسید.
لیزر چیست و چگونه کار میکند؟
واژهٔ لیزر (LASER) درواقع مخفف جمله زیر است: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation
به معنی: تقویت نور از طریق تابش تحریکشده
اما این جمله علمی در عمل یعنی چه؟
برای اینکه لیزر را بهتر بفهمیم، کافی است آن را با نور معمولی، مثل نور لامپ یا خورشید، مقایسه کنیم. نور معمولی از موجهایی با رنگها، جهتها و انرژیهای مختلف تشکیل شده است. اما لیزر برعکس، یک نور کاملاً مهندسیشده، دقیق و کنترلشده است و به همین دلیل در پزشکی و زیبایی کاربرد گستردهای پیدا کرده است.
لیزر سه ویژگی کاملاً منحصربهفرد دارد:
تکرنگ بودن (Monochromatic)
نور لیزر فقط یک طول موج مشخص دارد؛ یعنی یک “رنگ” کاملاً خالص.
مثلاً:
- لیزر الکساندرایت همیشه ۷۵۵ نانومتر تولید میکند
- لیزر Nd:YAG همیشه ۱۰۶۴ نانومتر
این موضوع باعث میشود لیزر دقیقاً روی یک هدف خاص در پوست مثل ملانین (رنگدانه)، رگهای خونی یا آب اثر بگذارد.
به همین دلیل است که هر دستگاه لیزر برای یک کاربرد مشخص طراحی میشود.
منسجم بودن (Coherent)
در نور معمولی، موجها پراکندهاند و هر کدام جهت و فاز خود را دارد. اما در نور لیزر تمام موجها همزمان
با یک انرژی و در یک ریتم مشخص حرکت میکنند.
این هماهنگی باعث میشود انرژی لیزر بدون اتلاف به هدف برسد و حتی با انرژی کمتر، اثر قویتری نسبت به نورهای معمولی داشته باشد.
همراستا بودن (Collimated)
اگر نور یک چراغقوه را روی دیوار ببینید، هرچه فاصله بیشتر میشود، نور پخش میشود. اما نور لیزر مثل یک خط مستقیم و موازی حرکت میکند و پخش نمیشود.
نتیجه چیست؟
لیزر میتواند روی نقطهای بسیار کوچک با انرژی بسیار بالا و بدون اینکه اطراف آن آسیب ببیند، اثر بگذارد.
به همین دلیل است که:
- میتوان با لیزر موهای زائد را بدون آسیب به پوست از بین برد.
- میتوان طرح تاتو را هدف گرفت بدون اینکه پوست اطراف خراب شود.
- میتوان رگهای ریز را سوزاند بدون آنکه روی پوست سوراخ ایجاد شود.
- میتوان پوست را لایهبرداری کرد ولی سطح بسیار دقیقی را تحت کنترل نگه داشت.
چرا لیزر بر روی پوست اینقدر مؤثر است؟
یکی از مهمترین دلایلی که لیزر را به یک ابزار فوقالعاده در پزشکی پوست و زیبایی تبدیل کرده، این است که هر لیزر برای یک هدف مشخص در پوست طراحی شده است.
در علم پوست، به این هدفها کروموفور (Chromophore) گفته میشود. کروموفور یعنی ساختاری در پوست که نور یک طول موج معین را جذب میکند. لیزر بهصورت هوشمندانه طراحی شده تا فقط روی کروموفور موردنظر اثر بگذارد و به بافتهای اطراف آسیب نزند.
در پوست انسان، سه کروموفور اصلی وجود دارد:
ملانین (Melanin) – رنگدانه پوست و مو
ملانین همان مادهای است که رنگ پوست و مو را تعیین میکند. وقتی لیزر طول موج مناسب داشته باشد، انرژی آن دقیقاً جذب ملانین میشود و در نتیجه:
- لکهای پوستی و ککومک روشن میشوند
- برخی تاتوها تخریب میشوند
لیزرهایی که روی ملانین اثر میگذارند باید کاملاً هدفمند باشند، چون در پوستهای تیره، ملانین بیشتری وجود دارد و اگر لیزر مناسب نباشد، احتمال سوختگی یا تغییر رنگ وجود دارد.
هموگلوبین (Hemoglobin) – رگهای خونی
هموگلوبین مادهای در داخل گلبولهای قرمز خون است که اکسیژن حمل میکند و برای همین رنگ قرمز دارد. وقتی یک لیزر برای درمان ضایعات عروقی طراحی میشود، طول موج آن طوری انتخاب میشود که فقط توسط هموگلوبین جذب شود.
به همین دلیل برای درمان رگهای ریز صورت، همانژیوم، پورپورا و برافروختگی و قرمزی پوست بهترین گزینه لیزرهای عروقی مثل PDL (Pulsed Dye Laser) هستند.
آب موجود در پوست (Water)
بخش عمده سلولهای پوست از آب ساخته شده است. لیزرهایی که برای لایهبرداری عمیق و بازسازی پوست استفاده میشوند، طول امواجی دارند که توسط آب جذب میشوند.
مشهورترین آنها:
- لیزر CO₂
- لیزر Er:YAG
این لیزرها سطح پوست را با دقت بسیار بالا سوزانده (ابلیشن Ablation) یا گرم (Ablation + Coagulation) میکنند و باعث جوانسازی، کاهش چروک، بهبود اسکار آکنه و ترمیم قوام پوست میشوند.
چطور لیزر فقط روی یک هدف خاص اثر میگذارد؟
هر نوع لیزر فقط یک طول موج مشخص تولید میکند. پوست هم برای هر کروموفور، یک طیف جذب مشخص دارد.
بنابراین:
- لیزر الکساندرایت ۷۵۵ نانومتر دقیقاً توسط ملانین جذب میشود
- لیزر PDL (۵۸۵–۵۹۵ نانومتر) دقیقاً توسط هموگلوبین جذب میشود
- لیزر CO₂ با طول موج ۱۰۶۰۰ نانومتر تنها توسط آب جذب میشود
این انتخابپذیری باعث میشود اثر لیزر بسیار دقیق، هدفمند و کمعارضه باشد.
انواع لیزرهای مورد استفاده در پوست
در درماتولوژی و زیبایی، لیزرها بر اساس نوع خروجی نور و شیوه انتقال انرژی دستهبندی میشوند. هر گروه کاربرد، ایمنی و قدرت متفاوتی دارد. شناخت این دستهها کمک میکند بدانیم هر لیزر برای چه درمانی مناسب است.
لیزرهای پیوسته (Continuous Wave – CW)
چگونه کار میکنند؟
این لیزرها نور را بدون هیچ توقفی و کاملاً مداوم منتشر میکنند؛ یعنی پوست دائماً تحت حرارت قرار میگیرد.
مشکل اصلی:
به دلیل مداومت انرژی، حرارت زیادی در بافت جمع میشود، پوست فرصت خنک شدن ندارد و احتمال سوختگی و زخم دائمی بالا است.
نتیجه:
این لیزرها اکنون تقریباً منسوخ شدهاند و فقط در برخی جراحیهای خاص استفاده میشوند.
نمونههای قدیمی:
- لیزر CO₂ پیوسته
- لیزر آرگون
لیزرهای شبهپیوسته (Quasi-CW)
این لیزرها نسخه ایمنتر لیزرهای پیوسته هستند.
چگونه کار میکنند؟
نور پیوسته را به قطعههای کوچک و کوتاه میشکنند، بنابراین پوست فرصت بیشتری برای سرد شدن پیدا میکند.
کاربردها:
برای درمان:
- ضایعات عروقی سطحی
- برخی لکها
- رگهای ریز صورت
مزیتها:
- دقت بیشتر نسبت به سیستمهای قدیمی
- کاهش خطر آسیب حرارتی
- کنترل بهتر روی نقاط درمانی
نمونه لیزرها:
| لیزر | طول موج | کاربرد / توضیح |
| KTP | 532 nm | درمان ضایعات عروقی و قرمزیهای سطحی |
| Copper Bromide | 578 nm | درمان انواع قرمزی و لکهای خاص |
لیزرهای پالسدار (Pulsed Lasers)
مهمترین خانواده لیزر محسوب میشوند. زیرا انرژی را در قالب پالسهای بسیار کوتاه آزاد میکنند. این ویژگی باعث میشود:
- فقط بافت هدف گرم شود
- گرمای اضافی پخش نشود
- احتمال سوختگی و اسکار بسیار پایین باشد
به همین دلیل در درمانهای زیبایی و پوستی استاندارد طلایی هستند.
مهمترین لیزرهای پالسدار و کاربرد آنها
PDL – Pulsed Dye Laser (585–595 nm)
هدف: هموگلوبین
بهترین کاربرد:
- رگهای صورت
- همانژیوم
- لکههای قرمز و پورپورا
QS Alexandrite (755 nm)
هدف: ملانین
کاربردها:
- پاک کردن تاتوهای آبی و مشکی
- درمان برخی لکهای پوستی
- مناسب برای پوستهای روشن
QS Nd:YAG (1064 nm)
عمق نفوذ زیاد و ایمن برای پوستهای تیره.
کاربرد:
- لکهای عمقی
- تاتوهای چندرنگ
- رگهای عمقیتر
Er:YAG (2940 nm)
هدف: آب
کاربرد:
- لایهبرداری سطحی و متوسط
- جوانسازی با دوران نقاهت کوتاه
CO₂ Fractional (10,600 nm)
هدف: آب
کاربرد:
- جوانسازی عمیق
- درمان اسکار آکنه
- لیفت و سفتسازی
این لیزر از قدرتمندترین ابزارهای جوانسازی در دنیاست.
لیزرهای پیکوثانیه (Picosecond Lasers – نسل جدید لیزرها)
این نسل جدیدترین و پیشرفتهترین فناوری لیزر در دنیا است.
ویژگی کلیدی:
پالسهایی با طول پیکوثانیه (یک تریلیونم ثانیه!)
این سرعت فوقالعاده باعث میشود بافت هدف بدون افزایش دمای اضافی تخریب شود، احتمال سوختگی و تغییر رنگ نزدیک به صفر خواهد بود، مناسب پوستهای تیرهتر است و در درمان لکههای مقاوم بسیار مؤثر عمل کند.
مزیتها:
- بهترین گزینه دنیا برای پاککردن تاتو
- مناسب برای لکهای سخت مثل ملانوزیس، اوتا
- جوانسازی بدون آسیب سطح پوست (non-ablative)
- ایمن و کمعارضه
نمونه دستگاههای مطرح:
- PicoSure
- PicoWay
هر دو در کلینیکهای پیشرفته استفاده میشوند و اثرگذاری فوقالعادهای در پاککردن تاتو و درمان لک دارند.
لیزر چگونه مشکلات مختلف پوست را درمان میکند؟
لیزر درماتولوژی بر پایه یک اصل مهم کار میکند: هر طول موج فقط توسط یک نوع بافت خاص جذب میشود. به همین دلیل است که هر مشکل پوستی، یک لیزر مخصوص دارد. در ادامه، رایجترین کاربردهای لیزر در درمان مشکلات پوستی را با جزئیات کامل بررسی میکنیم.
درمان ضایعات عروقی (Vascular Lesions)
ضایعات عروقی یعنی اختلالاتی که به دلیل گشاد شدن یا تجمع رگهای خونی ایجاد میشوند، مثل:
- رگهای ریز و قرمز روی بینی و گونه
- همانژیوم (غدههای عروقی)
- لکه شرابی (Port Wine Stain)
- پویکیلودرما (قرمزی و تغییر رنگ گردن)
بهترین لیزر: Pulsed Dye Laser – PDL
فرکانس 585–595 نانومتر این لیزر دقیقاً توسط هموگلوبین جذب میشود؛ یعنی همان چیزی که داخل رگهای خونی وجود دارد.
مزایای PDL
✔ اثربخشی بالا
✔ ایمنی بالا با احتمال اسکار بسیار کم
✔ مناسب برای کودکان (مثلاً درمان پورتوایناستین نوزادان)
✔ ایدهآل برای ضایعات عروقی سطحی
ضایعاتی که با PDL درمان میشوند
- رگهای عنکبوتی صورت (Telangiectasia)
- قرمزی گونه ناشی از روزاسه
- همانژیومها
- پورتوایناستین (لکه شرابی)
- پویکیلودرما گردن
- خالهای عروقی کوچک
برنامه درمان
بهطور متوسط در ۸ تا ۱۰ جلسه ۷۰ تا ۸۰٪ بهبود قابلمشاهده است.
هرچه ضایعه سطحیتر و جدیدتر باشد، نتیجه بهتر است.
لیزرهای جدید مثل V-Beam Perfecta حتی کمتر کبودی ایجاد میکنند.
درمان ضایعات رنگ دانهای (Pigmented Lesions)
ضایعات رنگدانهای شامل مشکلاتی هستند که از افزایش ملانین (رنگدانه پوست) ایجاد میشوند:
- ککومک
- لکهای آفتابی
- ملاسما و لکهای هورمونی
- خال اوتا و ایتو
- برخی لکهای مادرزادی
- لکهای ناشی از التهاب (PIH)
بهترین لیزرها برای درمان
- QS Alexandrite (755nm)
- QS Nd:YAG (1064nm)
- Picosecond lasers (ایمنترین گزینه برای پوستهای آسیایی و گندم گون)
چرا لیزرهای پیکوثانیه برتری دارند؟
- در حد نانومقیاس ذرات ملانین را میشکنند
- گرمای ناگهانی ایجاد نمیکنند (کاهش خطر PIH)
- ایمن برای پوستهای تیرهتر
- مؤثر روی لکهای مقاوم
نکته مهم: قبل از لیزر، ضایعات مشکوک (مثل خالهای نامنظم) باید بیوپسی شوند تا احتمال بدخیمی کم شود.
پاککردن تاتو (Tattoo Removal)
پاککردن تاتو یکی از سختترین درمانهای پوست است، چون هر رنگ به یک لیزر متفاوت واکنش میدهد.
بهترین انتخاب: لیزرهای پیکوثانیه
این لیزرها رنگدانه را به ذرات فوقریز تبدیل میکنند که راحتتر توسط سیستم ایمنی پاک میشود.
چه لیزری برای کدام رنگ؟
| رنگ تاتو | بهترین لیزر |
| مشکی | الکساندرایت / روبی / Nd:YAG |
| آبی و سبز | روبی / الکساندرایت |
| قرمز، نارنجی، زرد | Nd:YAG (532nm) |
| تاتوهای مقاوم | پیکوشور / پیکووی |
برنامه درمان
معمولاً ۴ تا ۱۰ جلسه (بسته به رنگ، عمق، نوع جوهر و سن تاتو)
لیزر موهای زائد (Hair Removal)
یکی از پرطرفدارترین و پرسودترین درمانها در ایران حذف موهای زائد به کمک لیزر است
بهترین لیزرها
- Alexandrite 755nm (برای پوستهای روشن)
- Diode 810nm (مناسب عمومی)
- Nd:YAG 1064nm (کاملاً ایمن برای پوست تیره)
برنامه درمان
معمولا برای هر ناحیه ۶ تا ۱۲ جلسه با فاصله ۴ تا ۸ هفته نیاز است. چون مو در فاز آناژن (رشد فعال) باید هدف قرار گیرد.
مزایا
سرعت بالا
درد کم (با کولینگ مناسب)
ماندگاری طولانی
مناسب برای خانمها و آقایان
عوارض احتمالی (نادر)
- سوختگی سطحی
- تیره یا روشن شدن بیش از حد پوست
- رشد جبرانی (Paradoxical Hypertrichosis) در پوستهای تیره
جوانسازی پوست، اسکار و چروکها
دو دسته اصلی تکنولوژی داریم:
لیزرهای ابلیتیو (Ablative Lasers – تهاجمی)
این لیزرها لایه سطحی پوست را تبخیر میکنند و سبب بازسازی کامل پوست میشوند.
مهمترینها:
- CO₂ Fractional
- Er:YAG
نتایج:
شدیدترین اثر جوانسازی
کاهش ۵۰٪ چروکها
بهبود اسکار یا زخم آکنه
سفتسازی پوست
معایب:
دوران نقاهت ۷–۱۴ روز
قرمزی و التهاب
احتمال PIH در پوستهای تیره
لیزرهای غیرابلیتیو (Non-Ablative)
پوست سطحی دستنخورده باقی میماند.
مهمترینها:
- Nd:YAG
- لیزرهای فرکشنال غیرابلیتیو
- Thulium / Er:Glass
نتایج:
مناسب افراد شاغل
نقاهت بسیار کم
اثر تدریجی (بهبود کلاژنسازی طی چند ماه)
ایمنتر برای پوستهای تیره
درمان اسکار هیپرتروفیک و کلوئید
زخم هیپرتروفیک و کلوئید هر دو اسکار های برجسته و ضخیم ناشی از بهبود بیش از حد زخم هستند. این اسکارها بسیار سختدرمان هستند و معمولاً نیاز به ترکیب روشها دارند.
بهترین گزینهها
- PDL – کاهش قرمزی، نرم شدن بافت
- Nd:YAG – کاهش حجم اسکار
- CO₂ Fractional به همراه تزریق داخل ضایعه (کورتون)
- پیکوثانیه (برای اسکارهای رنگی یا مقاوم)
درمان نیز معمولاً چند مرحلهای است.
سایر کاربردهای مهم لیزر در پوست
درمان زگیلها
- با CO₂
- یا PDL (برای قطع جریان خونرسانی زگیل)
درمان پسوریازیس
- با لیزر اگزایمر (308nm) مناسب پلاکهای مقاوم
درمان آکنه فعال
- نور آبی 405–420nm برای از بین بردن کوتی باکتریوم اکنس (Cutibacterium acnes)
حذف ضایعات خوشخیم پوستی
- کراتوز سبورئیک (رشد غیر سرطانی پوست)
- زگیلهای تخت
- فیبرومها
ایمنی لیزر، مهمترین بخش درمان
طبق استانداردهای بینالمللی ASLMS و FDA مهمترین اصولی که در کار با لیزر باید رعایت شوند عبارتند از:
- آموزش کامل اپراتور
- استفاده از عینک مخصوص
- محافظت کامل از چشم بیمار
- اتاق اختصاصی لیزر
- پرهیز از ابزار منعکسکننده
- استفاده از مکنده دودو تهویه هوای مناسب (برای CO₂ و Er:YAG)
یادآوری: بیشتر عوارض لیزر ناشی از اپراتور غیرمتخصص است، نه خود دستگاه.
عوارض احتمالی لیزر
کوتاهمدت (معمولاً طبیعی و گذرا):
- قرمزی
- تورم
- پوستهریزی یا پوست پوست شدن
- احساس تیرکشیدن و سوزش در پوست (چیزی شبیه آفتابسوختگی)
- کبودی (با PDL)
عوارض کمتر شایع:
- لکهای پس از التهاب (Post-Inflammatory Hyperpigmentation یا PIH)
- هیپوپیگمانتاسیون (ایجاد لکهها یا نواحی روشنتری از خود پوست)
- تاول
- عفونت HSV (ویروس هرپس سیمپلکس)
- اسکار یا زخم (بسیار نادر مخصوصا با اپراتور حرفهای)
جمعبندی، لیزرها قلب کلینیکهای زیبایی مدرن
لیزرها، با وجود پیچیدگی فنی، امروز به یکی از دقیقترین و ایمنترین روشهای درمانی در پوست و زیبایی تبدیل شدهاند. با شناخت اصول علمی لیزر، انواع آن و کاربردهای درست، میتوان بهترین نتایج را با کمترین عوارض به دست آورد.
اگر یک کلینیک قصد داشته باشد خدمات حرفهای و استاندارد ارائه دهد، انتخاب لیزر مناسب، برند معتبر و اپراتور آموزشدیده الزامی است.
پیشنهاد ویژه برای کلینیکها و سرمایهگذاران
هلدینگ سینوهه با بیش از ۲۰ سال تجربه در مشاوره تجهیز و مدیریت کلینیکهای زیبایی، میتواند شما را در انتخاب نوع دستگاه لیزر مناسب، آموزش نیرو، طراحی خدمات و راهاندازی کلینیک لیزر همراهی کند.
نگاهی به بخشی از گستره خدمات سینوهه:
- مشاوره انتخاب بهترین دستگاه لیزر برای نیاز کلینیک شما
- آموزش تخصصی اپراتورها
- آنالیز بازار و طراحی خدمات درآمدزا
- راهاندازی صفر تا صد کلینیک
